Mấy hôm nay báo chí đưa tin giám đốc một công ty TNHH ở Bắc Ninh tên là Nguyễn Ngọc Minh (Minh Sâm), trùm xã hội đen vừa bị bắt. Người này từng được vinh danh trong 1000 doanh nhân tiêu biểu cả nước tại Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội.
Cách đây chưa lâu, đài truyền hình tường thuật một buổi tôn vinh doanh nhân. Đang xem, đứa cháu tôi bỗng kêu lên: "Bác ơi, sao doanh nhân lại mặc áo lý trưởng?". Tôi bảo: "Cháu không nghe người ta giới thiệu là áo dân tộc ư?". Nói vậy nhưng tôi vẫn thấy thế nào ấy. Doanh nhân thời nay lên sân khấu nhận vinh danh đội khăn xếp, mặc áo dài màu xanh có họa tiết, hệt như các vai diễn đóng nhân vật lý trưởng. Có lẽ vai lý trưởng hách dịch trong các vở chèo gây ấn tượng mạnh với nhiều người chăng nên đứa cháu tôi mới nhớ dai thế.
Vài ba chục năm trước, trong cơ chế bình quân, bao cấp, người ta thi nhau đả kích giám đốc. Nào tranh biếm họa, nào thơ châm, nào bài bình luận làm như các giám đốc ai cũng xấu, ai cũng là kẻ “ ăn trên ngồi trốc”. Rồi đến thời nay, lại quay ra ca ngợi, tôn vinh thái quá, nào cúp, nào giải thưởng, nào bảng vàng, doanh nhân tiêu biểu. Có những cúp được trao cho cả trăm người, giải thưởng doanh nhân tiêu biểu, vinh danh bảng vàng thì nhiều lắm, mà khi xướng tên chẳng ai biết họ có danh phận gì, tiêu biểu cái gì. Có người nói, bây giờ có “phong trào” trao cúp, trao giải thưởng. Đến những thứ danh giá như vậy mà cũng theo phong trào ư?
Tôi nhớ lần đến làm việc với một bộ đặt vấn đề trao giải thưởng cho những doanh nghiệp bảo vệ tốt môi trường, lãnh đạo bộ nói ngay: "Thôi ông ơi, bây giờ nhiều loại giải thưởng quá rồi".
Trao giải thưởng cho doanh nghiệp thời nay là rất cần, nhất là khi doanh nghiệp đang rất khó khăn, nhiều doanh nghiệp đang tìm cách vươn lên bằng chính tài năng sức lực của mình… Nhưng phải làm sao cho xứng đáng, sao cho người được trao cũng như người không được trao đều tâm phục, khẩu phục, để người dân cùng tham gia tôn vinh doanh nghiệp qua sản phẩm, thành phẩm của họ làm ra, nếu không, người đời lại cho rằng có tiền thì có hết.
Vấn đề là thực chất, chứ không phải cái danh hiệu, cái áo khoác bên ngoài. Những doanh nhân, doanh nghiệp có tài, có tâm, có nhiều đóng góp cho dân, cho nước, hẳn không ai muốn tự dối mình, không ai muốn lên bục vinh quang nhận những giải thưởng không xứng đáng, đứng cạnh những người không xứng đáng.
Có như vậy thì mặc áo comple, thắt cà vạt lên nhận phần thưởng cũng thấm nhuần tinh thần dân tộc, chứ đâu phải mặc cái áo mà đứa cháu tôi cứ khăng khăng là áo... lý trưởng!
Dương Xuân Nam