Đối với những người nước ngoài đến Việt Nam, nước ta, theo cách riêng của mình, có rất nhiều thứ gây ấn tượng khó quên cho họ. Khi họ vừa đến và ra khỏi sân bay, cái đầu tiên chắc chắn là nền giao thông xe máy độc nhất vô nhị, hiếm thấy ngay cả ở các nước còn nghèo và kém phát triển hơn.
Nhưng bài viết này không nói về giao thông xe máy mà về cái thứ hai, cái đập ngay vào mắt các ngoại khách. Đó là mạng nhện dây điện vắt dọc ngang đường phố. Đến người giàu nhất hành tinh, tỷ phú Bill Gates mà còn không thoát được sự cám dỗ của chúng. Trên trang cá nhân, Bill Gates đã dùng một tấm ảnh mạng nhện dây điện Việt Nam để nói về mức độ nan giải của các vấn đề năng lượng: Bạn không hình dung được chúng rối ren và nan giải đến mức nào ư, thì hãy ngắm bức ảnh mạng nhện dây điện Việt Nam và tự cảm nhận đi!
Mạng nhện dây điện với các búi nhỏ bằng bắp chân và các búi to bằng thân người cũng là nơi đào tạo những người thợ tay nghề cao. Trong đám dây bùng nhùng đó, họ có thể tìm ra dây nào bị đứt và đứt chỗ nào rất nhanh. Trong tương lai, khi công nghiệp sản xuất máy bay, tàu thủy ở nước ta phát triển, họ chính là nguồn thợ điện tay nghề cao cho các lĩnh vực công nghệ cao.
Nói vậy thôi chứ thực ra những cái mất từ các mạng nhện dây điện nhiều hơn cái được, cho nên nhiều nước đã ngầm hóa hầu hết loại dây trong thành phố. Chúng làm xấu đô thị, làm tức mắt người dân và để ngoại khách coi thường năng lực quản lý, phát triển đô thị. Mạng nhện dây điện, không có mã bưu điện, số nhà nhiều nơi đánh tùm lum, rác rưởi, bụi bặm, ruồi muỗi, sự rối loạn giao thông, trộm cướp... Đó là thực tế chất lượng quản lý, phát triển của nhiều đô thị nước ta.
Mưa, bão đã không ít lần làm đổ cây, đứt cáp điện, cáp viễn thông, có những lần điện giật gây chết người đi đường. Có người đang đi xe máy thì bị dây điện quấn ngang cổ gây tai nạn. Những sự cẩu thả với dây diện ngoài trời và trong nhà còn làm phát sinh một số vụ hỏa hoạn, gây thiệt hại lớn về người và của...
Tại sao vẫn còn tồn tại mạng nhện dây điện ở nước ta, trong khi ở nhiều nước đã ngầm hoá gần hết? Ngầm hóa thì tốn; chăng mạng nhện như lâu nay thì dễ, nhanh và đỡ tốn. Điều đó ai cũng hiểu. Nhưng trên đời, có cái gì dễ, nhanh, đỡ tốn mà lại tử tế không? Không có gì có thể tử tế bằng cách nghĩ và làm kiểu ăn xổi ở thì, qua loa xong chuyện. Mọi thứ tử tế cần được đầu tư chất xám, công sức, tiền bạc. Có lẽ, để có một chất lượng cuộc sống đô thị tốt hơn, người dân sẵn sàng trả tiền để chính quyền thực hiện các chương trình nâng cấp đô thị.
Đối với việc ngầm hóa dây điện, cáp viễn thông, người phải trả tiền cho đô thị làm việc đó là các công ty điện lực và viễn thông. Các công trình hạ tầng ngầm do các đô thị đầu tư thì các doanh nghiệp có nhu cầu sử dụng phải trả tiền thuê. Giá dịch vụ mà người dân phải trả có thể cao hơn để bù đắp cho họ, ngược lại, người dân được hưởng một môi trường đô thị văn minh, hiện đại, an toàn hơn. Việc của các nhà quản lý đô thị là nghĩ ra cách làm, cách đóng góp và chia sẻ lợi ích hợp lý.
Còn nếu các nhà quản lý đô thị không làm, mạng nhện dây diện sẽ tồn tại mãi mãi ở các đô thị Việt Nam. Chẳng qua, chúng là bản sao của mạng nhện trong đầu các nhà quản lý đô thị mà thôi.
Lương Hoài Nam